Martens, Eduard von

Eduard von Martens an Ernst Haeckel, [13. Juni] 1859

Berlin Pfingstmontag | 1859

Lieber Freund!

Si vales bene est ego valeo u. freue mich sehr an Deinen Briefen, die mir meine damaligen Anschauungen so lebhaft zurückrufen. Deine Eltern sind sehr lieb und zuvorkommend gegen mich, Dein Vater studirt viel römische Geschichte u. hat die Topographie Rom’s ganz im Kopf. An Neapel wollte er sich aber, scheint es, noch nicht machen u. mir ist das viel interessanter als Rom, mein Hauptzweck war die Thiere im Verhältniß zum Boden a aus Anschauung kennenzulernen, u. dazu bot mir Neapel überreichen Stoff. Bei Dir ist das mehr Nebensache und Erholung, anatomische Untersuchung einzelner weniger gekannter Thiere die Hauptsache und da bist Du freilich in Neapel mehr auf den Zufall angewiesen; in Messina wird es besser sein, die Strömung wird mehr bringen u. die Fischer bereits besser dressirt sein. Gott gebe, daß Du hinkommst und bleiben kannst.

Auf Deine oder Acton’s neue tubiporenartige Koralle bin ich sehr begierig, doch nicht wieder ein Brachiopod? oder eine Tubulipora doch ein Bryozoon. Die im Bau der einzelnen Polypen mit Tubipora verwandten Zoophyten des Mittelmeeres sind gerade Cornularia und dgl. mit 8 gefiederten Fühlern, aber ohne Kalkröhre. Cornularia fehlt übrigens noch unserem Museum. Ich schicke Dir hier als Nachtrag noch einen kurzen Schlüssel u. Synonymb Katalog der Steinkorallen des Mittelmeers, lateinisch, damit Du ihn Acton lassen kannst, wenn Du fortgehst. Die Terminologie ist hoffentlich verständlich. || Stirps ist der ganze Korallenstock, Calyx der einzelne Polyp, soweit er verkalkt, also Spuren am getrockneten Exemplar zurückläßt, lamellae dessen strahlenförmig zusammenlaufende sternbildende Scheidewände, den Mesenterialfalten der Actinien entsprechend, aber verkalkt, columella die in ihrem Centrum befindliche meist balkenwerkartige Kalkparthie; diese ist oft von besondern c Stäbchen umgeben, welche also zwischen Columella u. dem inneren Ende der Lamellen liegen, und pali, Palissaden, heißen, an Cyathina schön zu sehen. Das Ganze ist im Wesentlichen nach Milne Edwards histoire naturelle des corallaires [!] Paris. 8.ov 2 Bände, mit Einschaltungen nach Sars, Meneghini d, Dana u. a. Am wünschenswerthesten wäree es sichere Nachrichten über Vorkommen u. Polypenbau von Errina u. Montipora compressa zu haben, ob nicht gar die erstere zu den Bryozoen [gehören]? Es wundert mich übrigens, daß Du noch keine Bryozoen gefunden hast, die derbe Cellepora pumicosa L. u. manche feinere Lepralien sind doch gar nicht selten. Ellis f natural history of zoophytes u. Esper Naturgeschichte der Korallenthiere sind die zwei Haupt-Bilderwerke für Korallen aus dem vorigen Jahrhundert u. vielleicht in Neapel zu sehen, sonst habe ich vorzugsweise Italiener angeführt. Sehr interessant wäre es auch Antipathes lebend zu beobachten, sie gleicht im Äußern einer Gorgonie, nur ist die Rinde g dünner und sehr vergänglich, die Hornsubstanz meist mit kleinen Stacheln bewaffnet: die Polypen sollen aber nur 6 einfache Fühler haben, || also in den Typus der Madreporen gehören.

Ich habe gegenwärtig eine hübsche Detailarbeit v. Williamson über die englischen Polythalamien auf dem Museum, er empfiehlt um lebende zubekommen, h aus einigen Faden Tiefe (12–30 Fuß) weichen lehmigen Grund sich zu verschaffen, i Meerwasser aufzugießenj u. ruhig stehen zu lassen; die lebenden Polythalamien schwimmenk dann oben, weil sie Luft enthalten (woher?) u. können wie Sahne abgenommen werden. Um Schalen zu sammeln sei dagegen das ergiebigste, die Masse mäßig umzurühren, daß die Lehmtheilchen suspendirt bleiben, die schweren Schalen zu Boden fallen, und dann das trübe Wasser abgießen, und diese Operation mehrmals wiederholen.

Claparède und Lachmann haben den 2ten Theil ihrer Infusorien erscheinen lassen, worin hübsche Meer-Peridinien u. kuriose amoeben-artig gestaltverändernde Spermatozoiden von ich weiß nicht mehr was. Beckmann war lange bei Lachmann u. der dortige Aufenthalt habe ihm sehr wohl gethan. Schneider liest über Entwicklungsgeschichte der Thiere u. einer seiner Zuhörer lobte l das Colleg sehr. Hartmann ist noch bei Reichert, die Anstellung in Halle noch in Schwebe. Brauns beide ältesten Töchter heirathen morgen. Wenn Du m vielleicht in einer Trattoria Köpfe von Hasen und Stachelschweinen porcospin bekommen kannst, so trockne sie einfach aus mit oder ohne Haut und bringe sie mit für Dr. Hensel, dito Rattenköpfe

Deinem Eduard Martens.n

a gestr.: ke; b eingef.: Synonym; c gestr.: Stäbgen; d gestr.: u.a.; e korr. aus: wären; f gestr.: hi; g gestr.: noch ve; h gestr.: Wasser; i gestr.: ihn; j Papierausriss, Text sinngemäß ergänzt; k Papierausriss, Text sinngemäß ergänzt; l gestr.: des Vortrag u; m gestr.: zu; n Text weiter am oberen Rand von S. 4: bringe sie … Eduard Martens

[Beilage: Bestimmungsschlüssel für Korallen des Mittelmeeres]

Madreporaria Mediterranea

Clavis generum.

a Lamellae stellares calycis distinctae, numerosae 12 et b plures

Massa calcarea (Coenenchyma) compacta.

Columella in centro calycis distincta spongiosa

– stipitibus majoribus (palis) cincta, Stirps simplexc, pali in serie simplici,dCyathina e

–– – – – duplici Paracyathus f

g (Stirps fasciculata) extus stricta Cladocora

(intus tabulata)

– laevis Coenocyathus M

Columella, nulla vel h, in fundo calycis obsoleta, i

Stirps simplex j extus stricta, calycis margine simplici, lamellis distinctis – Coelocyathus

– – extus nuda, k costata, calycis margine dentato, lamellis Desmophyllum

inter se connatis

– – (compressa) – strato crustaceo (epitheca) induta, calycis Flabellum.

margine simplici, lamellis distinctis l

– arborescens, eburnea – – – – – Oculina

Massa calcarea porosa (plerumque epitheca crustacea tecta),

(Columella distincta, brevism, pali nulli)

Stirps simplex Balanophyllia÷

– fasciculata Astroides

– aborescens Dendrophyllia

Lamellae stellares calycum obsoletae, 6–12 vel nullae, calyces parvi, profundi n

Stirps o (labellato-arborescens, compacta, superficie aculeata terminens in Errina

ramula subtilissima p lamellis nullis.

Stirps lobato-ramosa, in lobos subcumpressos terminens, porosa, superficie Montipora

granulata, lamellis brevissimis.

÷Balanophyllia praeter structuram porosam lamellis serratis et non aequaliter inter se divergentibus sed inter se confluentibus facile distinguenda a Cyathina.

Synonymia specierum

Cyathina cyathus Ellis. sp. Stirps cylindrica, Madrepora cyathus Ellis Zoophytes 28,7

Madrepora anthophyllum Esper 24.; Marsigli 28,128; Milne Edwards Annales sciences naturelles, troisième série IX. 4,1; Philippi Wiegmanns Archiv 1842. p. 40. – Caryophyllia cyathus Milne Edwards histoire coralliaires

juv.: Cyathina peziza Ehrenberg et Cyathina angulosa Philippi loco citato 24 q

–clavus Scacchi sp. (Stirps infundibuliformis) Caryophyllia clava Milne Edwards histoire coralliaires Scacchi fossili di gravina 2,15, Cyathina turbinata Philippi molluscorum siciliae r I 4,18 12,24 Cyathina pseudoturbinolia Milne Edwards Annales sciences naturelles série troisième, IX 9,1 1848, Michelin icones zoophytes 9,18.29 Cyathina cyathus Leuckart zoophytis ||

Coenocyathus corsicus Milne Edwards Annales sciences naturelles, troisième série IX 9,9.

histoire coralliaires II p. 20. subturbinata, lamellae subaequales, pali s mediocres, columella solida. Corsica.

–anthophyllites Milne Edwards loco citato 9.10.; histoire coralliaires II p. 21 calyces profundi, lamellae inaequales, pali minimi, columella minima, 2–3 stipitosa. t

Paracyathus pulchellus Philippi sp. Milne Edwards histoire coralliaires II p. 55, pl. D' fig 2.

Cyathina pulchella Philippi Wiegmanns Archiv 1842 extus laeviuscula, lamellis crassis,

Paracyathus aequilamellosus Milne Edwards Annales sciences naturelles.

–striatus Cyathina striata Philippi u extus stricta, lamellis tenuibus.

Coelocyathus typicus Sars nyt magazin 1857 Lamellae 12–24, stirps turbinata forma

Coelocyathus clavae, Napoli.

Desmophyllum costatum Milne Edwards Annales sciences naturelles loco citato p. 254.

Histoire coralliaires p. 77 Lamellae tenues glabrae Basis latiuscula.

–gracile Philippi museum berolinense Lamellae granosae. Basis angustata.

Flabellum crater. Monomyces crater sive pyxis Philippi museum berolinense Stirps

subcompressa basiparum angustata altitudo 15, diameter major 16, minor 12 millimeter. Sicilien.

Oculina oculata Linnaeus sp. v Madrepora oculata Linnaeus, Pallas, Ellis 65,3. Esper 12.13,

Marsigli 30, 140–143, Matthioli p. 955 Corallium album. Imperati nro 2. Gualtieri pagina XXIII; Amphihelia oculata Milne Edwards Oculina virginea var. Lamarck. Differt ab Oculina virginea Linnaei vera pallis nullis, calycibus extus non striatis.

Nota Bene Oculinam proliferam Linnaeus (Ellis 32, 2–5 Esper 11. Donati 6. calycibus multo majoribus, oblongis, laciniatodentalis in Mari Mediterranee habitare dubito.

Cladocora caespitosa Linnaeus sp. Madrepora cespitosa Linnaeus Madrepora Imperati

Gualtieri tab 61.c w Ginanni 3.6 Bertoloni zoophytorum lunensium, Madrepora flexuosa Pallas, x Ellis 31,5.6.72 Madrepora fascicularis Esper 2973, Olivi74, Renier75, Caryophyllia cespitosa Lamarck, Risso Caryophyllia ramea Chiaje, Cladocora laevigata Ehrenberg. y Cladocora costulata Renier Meneghini, Lamellae 32–36.

–stellaria Milne Edwards Annales sciences naturelles troisième série X 7,9. = flexuosa

Ehrenberg, stirps cylindrica flexuosa lamellis caleareis cincta. Lamellae 48. z

–Griselinii stirps distincte moniliformis.

–Gravenhorstii Meneghini loco citato lamellae circa 48.

–radians Nardo aa species dubia

–astraeina Sars nyt magazin for naturvidenskaberne 1857, 1, 5–7 Stirpes breves, omnes

aequales, bb lamellis cinctaecc, Lamellae 36–55 junctae, ¾″ 120′ profund. Napoli, habitus Astroitis calycularis.

Balanophyllia verrucaria Pallas sp. (Madrepora) Milne Edwards Annales sciences naturelles

X 1,6. Caryophyllia Europaea Risso? Epitheca dimidium altitudinem tegit, compresso cylindrica, brevis, altitudo 15 millimeter, diameter major 15, minor 7. Corsica.

–italica Michelin sp. Milne Edwards dd loco citato p. 86. Caryophyllia italica Michelin

icones zoophytes 9,15. subturbinata, altitudo 15, diameter major 14 minor 10, Epitheca in basi solum Messina.

–brevis – Caryophyllia – Gravenhorst tergestina huc pertinet at nimis parce descripta.

–compressa. Desmophyllum compressum Philippi museum Berolinense Epitheca in basi

solum obvia. Altitudo 19 ee, diameter major 21ff, minor 11gg; valde compressa.

–laevis. Desmophyllum laeve Philippi museum Berolinense Epitheca totam tegit. 15, 15.10.

Dendrophyllia ramea Linnaeus sp. Marsigli 31, 144 Ginanni 2 Ellis 38. Esper 9.

Caryophyllia ramea Lamarck Poli 30,15 Cuvier edition illustrée 83,1 Calyces ramis brevissimis, alternantibus, oblique ascendentibus insidentes de profundioribus 100–200′.

–cornigera hh Lamarck sp. Marsigli 30, 136. Esper 10. Milne Edwards Annales sciences

naturelles X p. 100. calyces ramis longiosibus obconicis, oppositis, rectangule exeuntibus insidentes.

Astroitis calycularis Lamarck, Poli 23.3, Esper 16, Cavolini 3, 1–5. Astroitis luteus

Quoy [et] Gaimard Grotta azuria ii Cuvier nouvelle edition 83.2 Ellis 5.

Montipora compressa Linnaeus sp., Dana Millepora

compressa Esper 10, Marsigli 149–51

Errina aspera Linnaeus sp. Gray Millepora aspera

Esper 18 Gualtieri tabula 55.

Dubii maris mediterranei incolae animalia nondum observata.jj

a gestr.: Simplicia A) Stirps calcarea compacta; b gestr: com; c eingef.: Stirps simplex; d gestr.: polypi simplices; e gestr.: fasciculati Coenocyathus Paracyathus.; f gestr.: Coenocyathus; g gestr.: palis nullis.; h gestr.: subnulla; i gestr.: s Stirps simplex; j gestr.: Stirps; k gestr.: str; l gestr.: turbata, extus nuda, stricta, lamellis distinctis; m eingef.: brevis; n gestr.: Massa calca; o gestr.: arborescens; p gestr.: rete fas; q gestr.: Monop; r gestr.: II 4,18; s gestr.: distincti; t gestr.: Desmophyllum costatum; u gestr.: subturbin; v gestr.: La; w gestr.: et 100; x gestr.: Esp; y gestr.: Cary. castulata Renier; z gestr.: astrulata Renier, M op. Postume cd. Meneghini (sic. ME = caespiosa); aa gestr.: di; bb gestr.: massa calcaea lamellosa; cc korr. aus: coniunctae; dd gestr.: hist. corall.; ee gestr.: 18; ff eingef.: 21; gestr.: 16; gg gestr.: 6; eingef.: 11; hh gestr.: Blainv.; ii gestr.: Montipora compressa L (Millepor; jj Text weiter am oberen Rand von S. 1: Montipora … observata.

 

Letter metadata

Recipient
Dating
13.06.1859
Place of origin
Country of origin
Destination
Neapel
Possessing institution
EHA Jena
Signature
EHA Jena, A 44392
ID
44392